Al meer dan duizend jaar oud

Het dorp Sprundel

Als dorp behoort Sprundel tot de oudste dorpen in West-Brabant. Reeds in 992 wordt het dorp, evenals Gilze en Baarle, genoemd in de schenkingsakte van de abdij van Thorn. De Thornerstraat, Hilsondisstraat, Graaf Ansfriedstraat, Benedictastraat, Anna Salomestraat, Anna Leonorastraat, Odiliastraat en Aleidisstraat herinneren aan Thorn en abdissen van het klooster uit het ,,witte” Noordlimburgse dorp bij het beëindigen van het eerste millennium.

R.K. Kerk Sint Jan de Doper

(nu multifunctionele accommodatie: dorpshuis, trouwlocatie en kapel)

Als parochie vinden we de eerste vermelding in 1351. Een bestaande kapel ging toen dienst doen als parochiekerk. Tussen 1425 en 1450 bouwde men een geheel nieuwe kerk met toren, op de plaats waar hij nu nog staat. In 1922 werd de oude kerk afgebroken en een nieuwe gebouwd. De toren bleef in zijn oude vorm bestaan en kreeg pas in 1954 een grondige restauratie. De toren staat nu op de monumentenlijst.

De huidige accommodatie, tot 2013 kerk, is gebouwd in de jaren 1922 – 1923 onder het pastoraat van M. Gouverneur. De architect was Walter te Riele uit Utrecht; de aannemer Cornelis Schaffelaars uit Rijen. Het werk werd aan genomen voor fl. 104.160,00 met in begrip van het inrichten der bewaarschool (kleuterschool) tot noodkerk en het afbreken der oude kerk (behalve de toren). De toren is ± 45 meter hoog.

Woningcorporatie Thuisvester heeft in 2012 het kerkgebouw van de parochie gekocht. De verbouw van kerk naar multifunctionele accommodatie vond plaats in 2013 en 2014. Het uiterlijk is grotendeels behouden. Binnen is een verdiepingsvloer gelegd en zijn met respect voor het oude diverse ruimten geschapen. Dit onder leiding van architect Nico Dhondt. Dorpswerk Sprundel en de parochie Sprundel huren nu elk een deel van de accommodatie.

Hierna gaan we in op de tijd van het kerkgebouw voor 2013.
De eerste steen van het kerkgebouw, zoals dat er in 2012 nog uitzag bevindt zich nu in de doorgang tussen benedenzaal en kookstudio en werd gelegd op 12 juni 1922. De consecratie had plaats op 14 mei 1923 door Mgr. P. Hopmans.

De kerk, die in 1922 vervangen werd, kende een bewogen geschiedenis. Gebouwd inde eerste helft van de 15e eeuw (ter vervanging van een bestaande kapel?), kwam zij in 1648 bij de vrede van Munster in handen van de Hervormden. Meer dan 150 jaar heeft het geduurd, voordat de kerk weer voor katholieke erediensten in gebruik kon worden genomen. In 1799, op 26 april, kon de katholieke gemeenschap haar kerk terugkopen voor de som van 59 gulden 4 stuivers en 6 penningen. Een aquarel, in 1778 gestand door Verrijk, toont ons de vervallen toestand waarin de kerk toen verkeerde. Het duurde tot 1803, voordat zij hersteld was.

Al die jaren waren de gelovigen aan gewezen geweest op een zo genaamde schuurkerk. Al direct na 1648 had een zekere Jan Molders uit het Vorenseinde een hem toebehorend huis naast het Brande-straatje (nu Schuurkerkstraat) in bruikleen daarvoor afgestaan. Met enige meubelen uit de oude kerk werd het bedehuis in gericht. In 1702 schonk de nieuwe eigenaar van dit huis, Willem van de Eynde, de naastgelegen grond om er een ruimere schuurkerk te bouwen: zonder vergoeding “soo langh als daer den dienst Godts in gedaan sal worden” . Het huis werd ingericht als pastorie. In 1750 was een algehele vernieuwing van deze schuurkerk noodzakelijk, en in het voorjaar 1769 moet het rieten dakweer geheel vernieuwd worden. Tevens kwamen er hardstenen dorpels in in plaats van de uitgesleten houten deurdorpels.

Hoe verder we terug proberen te kijken in de geschiedenis, des te vager worden de lijnen. Hoe lang stond er in Sprundel een kerk? Het is niet te achterhalen. Het enige wat nog in de duisternis der tijden te onderscheiden valt is de korte aantekening, dat vóór 1351 een bestaande kapel tot parochiekerk verheven werd. Wanneer is deze kapel gebouwd? Gaat zij terug in de tijd tot 992, toen Hilsondis, gravin van Strijen, het slot Sprundelheim met omliggend gebied als bruidsschat schonk aan haar dochter bij de stichting van de abdij van Thorn? We kunnen alleen maar vraagtekens plaatsen. Zeker is dat de parochie Sprundel zeer oud is, dat zij terug gaat tot de Middeleeuwen. Zeker is ook, dat de devotie tot het Heilig Kruis van een zeer oude datum is. Pastoor Man stichtte in 1446 een beneficie ter ere van Het Heilig Kruis. In verband met deze datum is het niet verwonderlijk, dat volgens getuigenis van deskundigen de vergulde reliekhouder in kruisvorm op ongeveer in diezelfde tijd wordt gedateerd. Het ovale middenstuk met vier strakenhoeken in lodewijk XV-stijl is later aangebracht, maar het kruis zelf moet naar oordeel van twee bevoegden (pastoor Rientjes en Jan Eloy Brom) vervaardigd zijn in de tweede helft van de vijftiende eeuw. Op de voorzijde van elk der kruisarmen staat een tafereel uit Christus’ lijden gegraveerd en aan de achterzijde de borstbeelden der vier Evangelisten. Brom schrijft hierover: “Het graveerwerk is van zoveel oorspronkelijkheid en getuigt van zo groot technisch meesterschap, dat het moet stammen van een der beste meesters en uit een der grote centra van goudsmeedkunst. In Nederland is niet veel graveerwerk uit die tijd en van die kwaliteit te vinden.”

Molen “De Hoop”

Sinds 1840 bezit Sprundel een stenen belt- of bergmolen. Een zekere Cornelis Peters liet deze molen bouwen door molenbouwer C. van Chaam. De molen is gerestaureerd in 1976. In 1977 werd de molen met een groot molenfeest in gebruik genomen. Begin 2015 heeft de gemeente de molen overgedragen aan de molenstichting.

De molen staat ook op de monumentenlijst. U kunt de molen bezoeken aan de Molenbaan te Sprundel. Raadpleeg de website van de molen: www.molensprundel.nl.

Kunstwerk, geschenk van Rabobank

Dit kunstwerk – op 25 juni 1989 door de toenmalige Rabobank Sprundel geschonken aan de bewoners – herinnert er aan dat Sprundel tot in de jaren zestig een echt boerendorp was. Tot de tijd van Napoleon waren er in het dorp, waar toen de wegen Rotterdam-Antwerpen en Keulen-Bergen op Zoom kruisten, veel herbergen en wagenmakers gevestigd. In de late middeleeuwen, de veertiende en vijftiende eeuw werd in Sprundel vooral turf gestoken. De haaks op de hoofdweg staande wegen als Oosteindseweg, Groenstraat en Munnikendijk en de vaarten dienden voor de afvoer van de turf. Monniken afkomstig uit Brugge en Gent leidden de turfontginning.

U vind dit kunstwerk op het Neerhofplein aan de St.Jansstraat te Sprundel.

De Trapkes

Het gemeenschapshuis “de Trapkes” ontstond in 1967 door samenvoeging van het patronaat, het voormalig Wit-Gele Kruisgebouw en het voormalig klooster. Gemeenschapshuis De Trapkes werd, evenals jeugdhuis De Vissenberg, officieel in gebruik genomen op 3 februari 1968. De naam herinnert aan de trapjes (De Trapkes) die naar de kerk, die naast het gemeenschapshuis staat, leidden. Johan Snijders (toen bakker) stuurde deze naam in en won daarmee vijfentwintig gulden. Hij was op het idee gebracht door caféhouder Cees Hermans. De Hertogstraat herinnert aan de Hertog van Brabant. Vroeger, zo rond 1500, kende men Sprundel-Hertog, Sprundel-Nassau en het Vorenseinde. Medio 2015 is gemeenschapshuis De Trapkes afgebroken, om plaats te maken voor een parkeer- annex evenemententerrein. Dorpshuis De Trapkes is nu een onderdeel van de multifunctionele accommodatie die ontstond na een ingrijpende verbouwing van het kerkgebouw.

De Vissenberg

Tot in 1967 was ook het Sprundels jeugdwerk in het patronaat bij de kerk thuis. Behalve dan de verkenners, die een eigen blokhut hadden achter het Fatimapark, waar nu het b-veld is van sportpark De Kerlinge. En de gidsen hadden een tijdlang hun onderkomen in de oude politiekazerne, die rechts van het begin van de Hoogakker aan de St. Janstraat stond. Brouwerij annex boerderij De Vissenberg, van de familie De Weert, werd in 1966 door de gemeente aangekocht en vervolgens verbouwd tot jeugdhuis. De brouwerij, die in 1935 reeds werd gesloten, werd afgebroken. De jeugdclubs kregen een plaatsje in de monumentale boerderij. Prachtig stucwerk van de plafonds en de gewelven van de grote kelder leven nog bij menigeen in de herinnering. Want, op vrijdagavond 3 januari 1969 brandde het hoofdgebouw tot de grond toe af. De clubs werden provisorisch ondergebracht in de schuur. Op de puinhopen werd het nieuwe hoofdgebouw gebouwd, dat op 21 maart 1970 officieel opende. Eind juni 1980 brandde de bovenverdieping uit. Vrijwilligers hebben toen alles hersteld. Eerder al, op 26 mei 1979, was de opening van de grondig door vrijwilligers gerenoveerde schuur. Die schuur stond vooraf op instorten. Voor f 72.000,- – van P.B.-stichting, Rabobank en Charitasinstelling – werden toen materialen aangeschaft, die vrijwilligers verwerkten en het gebouw tot een monument van vrijwilligerswerk maakten. De straten rond De Vissenberg herinneren aan de voormalige brouwerij.
Eind 2005 heeft SKW Sprundel De Vissenberg verlaten. Tot medio 2009 was daar nog wel de peuterspeelzaal gehuisvest, nu ondergebracht bij basisschool Vinkenbos. Sinds dansstichting Carmencita, in 2011, en de scouting, in 2014, De Vissenberg verlieten staat het gebouw op de nominatie om afgebroken te worden, om plaats te maken voor woningen. Scouting Sprundel kreeg samen met scouting Rucphen een nieuw home op sportpark De Molenberg in Rucphen. Carmencita huist nu net als het overig jeugdwerk opnieuw in De Trapkes.

Het Fatima-beeld en de begraafplaats met de Geheimen van de Rozenkrans in het Fatimapark

Het Fatimapark, ook wel “Sprundels bos” genoemd, liet pastoor Maertens in 1945 aanleggen uit dank, omdat Sprundel onder de oorlog relatief weinig geleden had. ,,Het bos” staat sinds 1634 vermeld in de kerkrekeningen. In 1842 werd de pastorie, gebouwd. Het gebouw is in 1999 aangekocht door de gemeente. Tot 1913 lag het kerkhof naast de kerk, voornamelijk aan de noordzijde. Het bos werd in 1909 uitgebreid met de begraafplaats, in de vorm van een kelk en met een ruim pad er omheen. Het kerkhof ligt op het hoogste punt van het dorp, de Claesberg, op 13,5 meter boven N.A.P. De Branden, 200 meter verderop, ligt liefst zes meter lager. Pastoor Maertens liet in het bos de St. Jansberg aanleggen. Rond het kerkhof werden de 15 Geheimen van de Rozenkrans geplaatst. De pastoor gaf zijn verering van Maria van Fatima gestalte door een beeltenis van Onze Lieve Vrouw van Fatima met altaar te laten plaatsen. Op 25 april 1948 was dit gereed en werd het Fatimapark ingezegend. Daarop volgend waren er jaarlijks drie processies ter ere van de heilige: op 13 mei, 22 augustus en 13 oktober. Met St. Jan (24 juni, tot in de zestiger jaren een ,,zondag” in Sprundel) en de zondag na St. Jan trok de St. Jansprocessie door het park. En ook de eerste zondag van juli was er een processie. Dan ter ere van het H. Kruis, omdat het feest van de kruisvereniging was op 1 juli. Voorts kende men nog de kindsheidsoptocht. Met recht kon dus gesproken worden van een processiepark. Het laatste heilig lof op de nu geheel begroeide St. Jansberg was in 1967. De Fatimastraat dankt haar naam aan het Fatimapark.

Scroll naar boven